Beleef Hamaland,
van de Achterhoek tot in het Duitse Munsterland
In historische kringen raakt men er niet over eens waar de Chamaven eertijds woonden. Volgens de ene zou deze Germaanse volksstam, die leefde van landbouw en veeteelt ergens in de loop van de vroege middeleeuwen, op de zandgronden in Hamaland zijn neergestreken. Hamaland een groot gebied wat zich uitstrekt van de Nederlandse Achterhoek tot in het Duitse Munsterland. Anderen plaatsen deze bevolkingsgroep dan weer aan de kust van Het Kanaal in Frankrijk. Een hemelsbreed verschil.
In het Duitse Vreden creëerde men een Hamaland-Museum waar allerhande attributen getoond worden, naar het schijnt ooit toebehorende aan de Chamaven. De ANWB en ADAC maakten in het kader van het Euregionale Grensbelevenisproject het plaatje compleet met de uitgave van een Hamalandroute. Een autotour van 253 km dwars door Twente, de Achterhoek en Munsterland. Sportievelingen en autolozen kunnen natuurlijk ook de fiets, het paard of zelfs stappend in de voetsporen van de Chamaven lopen. Zoals destijds Patrick Leigh Fermor in 1934 met de boot uit Engeland vertrok, om dan als toeristisch uitstapje vanuit Rotterdam verder te wandelen over Nijmegen, via het Duitse Goch, Kevelaar en Krevelt, helemaal tot in Constantinopel. Was dat pas een Euregionaal Grensbelevenisproject!
Hij liep langs de Rijn en de Donau en kwam ook voorbij het punt waarbij de IJssel uitmondt in de Rijn. Niet ver daarvandaan ontspringt trouwens ten zuiden van Borken de Issel (D) of Oude IJssel (N) welke bij Gendringen uitmondt in de IJssel om weer verder te stromen door de Hanzesteden van Gelderland en Overijssel en uiteindelijk het IJsselmeer te vervoegen. Patrick stapte door de toen nog veelal ongerepte natuur en liep nu en dan een enkele auto tegen het lijf. In “Een voettocht langs Rijn en Donau” beschrijft hij in geuren en kleuren het landschap, huizen, kerken, kastelen en kunstwerken en vertelt hij over de klanken die zijn oren streelden. Wij hoeven helemaal niet tot in Constantinopel te wandelen, want dichter bij huis kunnen wij gelukkig nog enkele overgebleven pareltjes beleven in het grensgebied van de Hamalandroute. Of de Chamaven hier nu wel of niet woonden, laten we best in het midden!
Wie hier regelmatig wel vertoeft zijn de Zoovluchtelingen. De uit dierentuinen ontsnapte Flamingo’s van Chileense en Europese afkomst. Jaarlijks komen zij broeden tussen een grote meeuwenkolonie van het Duitse Zwillbrocker Venn. Overwinteren doen zij dan weer aan het IJsselmeer en in de Rijndelta. Een bezoekje waard!
De uit Duitsland komende Berkel mondt in Zutphen uit in de IJssel. Met alle gevolgen voor de natuur is dit sterk meanderend riviertje, zoals de Overijsselse Vecht in de jaren ‘70 op vele plaatsen recht getrokken. Vroeger bevoer men de Berkel met kleine zompen, boten met een lage diepgang.
Bij de Mallumse molen (1748) bij Eibergen bouwden vrijwilligers een replica van deze Berkelzomp. Op vraag nemen zij graag opvarenden mee langs een rustgevend groen decor en laten je niet alleen de niveauverschillen op de Berkel beleven maar ook hoe een handbediende schutsluis werkt.
Vanuit Eibergen kon men vroeger over de heide kijken helemaal tot in het Lankheet bij Haaksbergen. De textielbaron van Heek kocht in 1895 dit landgoed op een veiling. Zijn arbeiders werkten in de winter in de textielfabriek en in de zomer hielpen ze de boeren op het land. Het is nu een retentiegebied en Wageningen doet hier een proef om water te zuiveren met rietvelden. In de winter wordt het riet afgesneden en gebruikt als biobrandstof. Alvorens het gezuiverde water naar de verschillende bossen loopt komt het samen in twee niervormige vijvers. Een ontwerp van de Schotse landschapskunstenaar Jim Buchanan samen met de niervormige stapstenen op het water. Hier in dit natuurtheater ervaar je de balans in de natuur.
Naast landgoederen met mooie Saxische boerderijen herbergt het Hamelandgebied rijk aan cultuur, historie en natuur langs beide zijden van de grens nog verschillende pareltjes van waterburchten, kerken, kloosters, kleine pittoreske dorpjes en stadjes. Trek eens naar Diepenheim (N), Bredevoort (N), Delden (N), Winterswijk(N,) Vreden (D), Borken(D), Velen (D), Gemen (D)…
Wie een andere toepassing met klei wilt zien kan afzakken naar de al in 16e eeuw werkende pottenbakkerij Erning Söhne in Stadtlohn (D). Hier worden allerlei soorten huishoudelijke potten gedraaid, betekend, beschilderd en gebakken op grote schaal. Van römertofs, tot zuurkoolpotten, vazen, bierpinten en - kruiken en ovenschalen, allen door 1 pottenbakker gedraaid. Getekend, ingekleurd en gebakken door medewerkers en te koop aangeboden in de bijbehorende grote winkel.
Wie weet dronk Patrick ooit uit een Stadtlohnse bierpint? Van zijn sobere maaltijd is er niet zo veel van pas gekomen. Zijn plan was om tijdens zijn lange wandeling te leven op appels, brood en kaas. Hij bezocht echter menig café en at veelal op restaurant, logeerde en strekte zijn benen onder de rijkelijk tafels bij gegoede burgers en kasteelheren.
Bier, worst en zuurkool was in zijn tijd nog wel aan de orde. Vandaag kan je echter heel lekker en verfijnd eten in Duitsland. Hou er wel rekening mee dat de porties erg groot zijn, zelfs naar Belgische normen!
www.hetlankheet.nl
www.watermolle.nl
www.hameland:museum.de
www.borken.de
www.gescher.de
www.bszwillbrock.de
